درباره نخ های جراحی و بخیه
تعریف
همیشه بعد از یک آسیب عمیق یا عمل جراحی باید بافت های بدن که از هم جدا شده اند به طریقی کنار هم قرار بگیرند تا فرایند بهبود آن بافت آغاز شود. امروزه رایج ترین راه برای اینکار استفاده از بخیه و نخ های جراحی می‌باشد. در اصل بخیه روشی است برای کنار هم قرار دادن بافت های آسیب دیده بدن، گره زدن انتهای رگ و در کل روشی برای جلوگیری از خون ریزی تا زمان بهبودی شخص است.
تاریخچه بخیه و نخ های جراحی
بخیه و دوخت و دوز نسوج بدن انسان (بافت های سلولی بدن انسان) از زمان باستان تا به الان به روش های مختلف انجام گرفته. یکی از اولین راه های بستن زخم در حدود 1000 سال قبل از میلاد استفاده از مورچه ها بود، به گونه ای که مورچه را بین دو بافت جدا شده قرار می دادند و بعد از اینکه مورچه محل زخم را گاز گرفت با جدا کردن سر مورچه دو قسمت بافت را به هم نزدیک می‌کردند.
رفته رفته با پیشرفت بشر در هر نسل روش های بهتری جایگزین شدند. در قرن دوم میلادی استفاده از کاتگوت (روده حیوانات) برای بخیه رواج پیدا کرد. سالیان بعد ابو علی سینا از موی خوک به عنوان نخ تک رشته ای برای دوخت و دوز استفاده کرد. در همه این روش ها مشکل عفونت وجود داشت و به همین دلیل هنری دی ماندویل برای کاهش عفونت استفاده از سوزن را به همراه نخ پیشنهاد داد. با این نظریه باز هم مشکل عفونت بطور کامل برطرف نشد و دانشمندان زیادی راه های مختلفی مانند استفاده از نخ سترون شده کاتگوت یا سیم نقره ای و … را برای برطرف کردن مشکل عفونت امتحان کردند.
امروزه تنوع نخ های جراحی از نظر نوع نخ، قطر نخ، طول نخ، شکل سوزن، سطح مقطع سوزن، طول سوزن و … آنقدر زیاد است که از هر کدام از آنها می توان برای امور خاصی استفاده کرد.
سایز بندی نخ های جراحی
سایز بندی نخ های جراحی (از لحاظ قطر نخ) توسط کتاب راهنمای داروسازی آمریکا (United States Pharmacopeia-USP) تعیین گردیده. در این کتاب سایز نخ های جراحی از 7 (0/7) تا 11/0 متغیر است و هر چه شماره نخ کمتر باشد قطر نخ بزرگتر است. (در اصل منظور از 2/0 عدد 00 می باشد که یعنی قطر این شماره نخ از نخ شماره 0 نیز کمتر است و از 0 به بالا هرچه عدد بیشتر شود قطر نخ نیز بیشتر میشود.)
انواع روش های بخیه زنی
1) بخیه ساده غیر ممتد (ساده جداگانه)
این روش متداول ترین نوع بخیه زنی می باشد که در آن بعد از هر کوک نخ بخیه بریده می شود و برای کوک بعدی دوباره همین روند ادامه پیدا می‌کند.
2) بخیه ساده ممتد (ساده پیوسته)
در این روش بر خلاف روش بخیه غیر ممتد بعد از اولین کوک نخ را قطع نمی‌کنیم و فرایند را تا انتهای بخیه زدن ادامه می‌دهیم.
3) بخیه ماترس عمودی (Vertical Mattress)
به این نوع بخیه، بخیه دور دور نزدیک نزدیک نیز می‌گویند. در این بخیه ابتدا سوزن از فاصله دورتر از یک طرف زخم (حدود 6 میلیمتر) وارد پوست میشود و از طرف دیگر نیز با همین فاصله بیرون می‌آید. سپس در زاستای عمود بر زخم از فاصله نزدیک تر (حدود 2 میلیمتر) وارد پوست میشود و با همین فاصله از طرف دیگر بیرون می‌آید.
4) بخیه ماترس افقی (Horizontal Mattress)
در این روش سوزن از یک فاصله مشخص از یک طرف زخم وارد پوست میشود و با همان فاصله از طرف دیگر خارج میشود. سپس در راستای موازی با زخم دوباره سوزن وارد پوست شده و از طرف دیگر خارج میشود.
5) بخیه دور نزدیک-نزدیک دور
همانطور که از اسم این بخیه پیداست، ابتدا نخ از فاصله دورتر نسبت به زخم وارد شده و در فاصله نزدیک تر از طرف دیگر خارج میشود. سپس از فاصله نزدیک از طرف مقابل وارد شده و از فاصله دورتر خارج میشود.
6) بخیه زیرپوستی (Subcuticular)
در این نوع بخیه نیز همانطور که از اسمش پیداست، نخ بخیه در کل فرایند از زیرپوست رد میشود و دو قسمت زخم را به هم نزدیک می‌کند. به عبارتی در این نوع بخیه نخ بخیه بجز در آغاز فرایند که باید نخ وارد پوست شود و پایان فرایند که نخ باید از پوست خارج شود، در هیچ قسمتی دیده نمی‌شود.
انواع نخ جراحی
نخ های جراحی به دو دسته کلی نخ های قابل جذب (absorbable) و نخ های غیر قابل جذب (non-absorbable) تقسیم می شوند که هر کدام از این دسته بندی ها نیز دارای دو نوع طبیعی و مصنوعی می باشند.
نخ های قابل جذب با توجه به نوع آنها بعد از مدتی تجزیه شده و درون بافت های بدن جذب می‌شوند. همانطور که گفته شد این نخ ها از مواد طبیعی یا پلیمر های مصنوعی ساخته می‌شوند. در ادامه می‌توانید با انواع نخ های قابل جذب آشنا شوید.
نخ های جراحی قابل جذب طبیعی (CATGUT)
این نوع نخ ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- نخ های ساده یا پلین (PLAIN)
- کرومیک (CHROMIC)
- کلاژن (COLLAGEN)
1) نخ های ساده یا پلین
این نوع نخ ها از مواد کلاژنی که از زیر مخاط روده گوسفند یا بافت سروزی روده گاو بدست می‌آیند، تولید میشود. در فاصله بین 7 تا 14 روز قدرت کششی خود را از دست می‌دهند و شروع به جذب در بافت های بدن می‌کنند و در فاصله 70 روز بطور کامل جذب بدن می‌شوند. در مورد همه نخ های قابل جذب، هرچه قطر نخ افزایش یابد مدت زمان جذب نخ نیز افزایش می یابد. نخ های ساده بیشتر در سطوح کم عمق بدن و برای دوختن سطوح زیر جلدی استفاده می‌شوند. همچنین در جراحی های زیبایی و پلاستیک نیز می‌توان از این نوع نخ های برای دوختن پوست استفاده کرد.
2) نخ های کرومیک
نخ های کرومیک در اصل همان نخ های ساده هستند که در نمک کرومیک قرار گرفته اند و مدت زمان جدب آنها افزایش یافته است. معمولاً در فاصله بین 14 تا 28 روز قدرت کششی خود را از دست می‌دهند و در فاصله 90 روز بطور کامل جذب بدن می‌شوند. از این نخ ها می‌توان در نقاط عمیق تر بدن برای بستن سر رگ ها و دوختن عضلات استفاده کرد.
3) نخ های کلاژن
این نوع نخ ها از فیبر های کلاژن تاندون گاو تهیه می‌شوند و قابلیت انعطاف بالایی دارند و بیشتر در عمل های جراحی چشم کاربرد دارند.
نخ های جراحی قابل جذب مصنوعی
این نوع نخ ها، شامل نخ های ویکریل یا پلی گلاکتین می‌باشند. مدت زمان جذب این نوع از نخ ها حدود 60 تا 90 روز می‌باشد و پس از دو هفته حدود 65% و پس از سه هفته حدود 40% قدرت کششی خود را حفظ می‌کنند. این نوع نخ ها اصطکاک کمتری را با نسوج ایجاد می‌کنند و فرایند بخیه زنی با این نوع نخ ها راحت تر انجام می‌گیرد. همچنین این نوع نخ ها نسبت به نخ های کرومیک و ساده هم سایز خود قدرت استحکام بالاتری دارند و می‌توان در سایزهای کوچکتر قدرت استحکام بیشتری را در موضع ایجاد کرد. از این نوع نخ ها می‌توان در عمل های چشم و کلیه و برای بستن پوست استفاده کرد.
نخ های غیر قابل جذب در برابر تجزیه شدن مقاومت نشان می‌دهند و به هیچ وجه جدب بافت های بدن نمی‌شوند. به همین دلیل بعد از کامل شدن فرایند ترمیم حتماً باید کشیده شود وگرنه باعث بروز مشکلات و حتی عفونت میشود. این نوع نخ ها نیز یا از مواد طیبیعی ساخته می‌شوند یا از پلیمر های مصنوعی. در ادامه می‌توانید انواع نخ های غیر قابل جذب را مشاهده نمایید.
نخ های جراحی غیر قابل جذب طبیعی
این نوع نخ ها شامل:
- نخ های سیلک خالص (Virgin Silk)
- سیلک روکش دار (Dermal Silk)
- پنبه ای (Cotton)
- کتانی (Linen)
می‌باشند.
1) نخ های سیلک
نخ های سیلک (ابریشمی) از مواد پروتئینی بنام فیبروئین ساخته شده اند و علیرغم اینکه جزو نخ های غیرقابل جذب هستند ولی بعد از مدتی مقاومت کششی خود را از دست می‌دهند و معمولاً برای مواقعی که نیاز به کشش دائمی می‌باشد مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. از این نوع نخ ها می‌توان در انواع عمل های جراحی چشم، مغز و اعصاب، قلب و عروق استفاده کرد. خیس شدن این نخ ها باعث کاهش مقاوت کششی آنها میشود. نخ های سیلک خالص بصورت چند رشته ای می‌باشند و برای دوختن بافت های نرم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده عمده این نوع نخ در عمل های چشم می‌باشد. در نخ های سیلک روکش دار در اصل روکشی از سیلک به کمک ژلاتین و مواد پروتئینی تهیه میشود و روی رشته های نخ قرار می‌گیرد. کشش این نوع نخ ها از نخ های سیلک خالص بیشتر است و همچنین کشیدن این نوع نخ ها نیز آسان تر می‌باشد. معمولاً از این نوع نخ بیشتر برای بخیه پوست استفاده میشود.
2) نخ های پنبه ای
این نوع نخ ها از فیبر های سلولوزی طبیعی ساخته شده اند. با خیس کردن این نخ ها برعکس نخ های سیلک قدرت استحکام آنها افزایش می‌یابد (حدود 10%) و معمولاً قبل از شروع فرایند بخیه این نوع نخ ها را خیس می‌کنند. این نوع نخ ها بصورت تابیده شده و چند رشته ای ساخته می‌شوند.
3) نخ های کتانی
نخ های کتانی در بین تمام نخ های غیر قابل جذب کمترین قدرت استحکام را دارند و بیشتر در جراحی دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع نخ ها از فیبر خام کتان و بصورت تابیده شده روی هم ساخته می‌شوند. همچنین به منظور انعطاف پذیر شدن این نخ ها روکش های مخصوصی روی آنها کشیده میشود تا راحت تر وارد بافت شوند.
انواع مختلف نخ های جراحی را می توانید از جدول زیر مشاهده کنید.
کشورها و تولید کننده های نخ جراحی
نخ های جراحی تنوع بسیار زیادی از نظر جنس، سایز، رنگ، نوع و … دارند. شرکت ها و برند های بسیار زیادی در جهان موجود هستند که انواع نخ ها را با نام گذاری مخصوص خود تولید و عرضه می‌کنند. در ادامه برخی از معروف ترین شرکت ها و برند های تولید کننده نخ های جراحی را مشاهده می‌کنید.
تولید کننده های نخ جراحی در کشور آمریکا (نخ های جراحی ساخت آمریکا):
1- شرکت اتیکون آمریکا (Ethicon-Johnson & Johnson)| بازدید سایت رسمی شرکت
2- شرکت کلسوت آمریکا (Kollsut)| بازدید سایت رسمی شرکت
3- برند لوک آمریکا (Look)| بازدید سایت رسمی شرکت
تولید کننده های نخ جراحی در کشور آلمان (نخ های جراحی ساخت آلمان):
1- شرکت بی بران آلمان (B Braun)| بازدید سایت رسمی شرکت
2- شرکت لینکس آلمان (Linx)| بازدید سایت رسمی شرکت
تولید کننده های نخ جراحی در کشور ایران (نخ های جراحی ساخت ایران):
1- شرکت سوپامدیکال (Supamedical)| بازدید سایت رسمی شرکت
2- برند سوچرز (Sutures)| بازدید سایت رسمی شرکت
تولید کننده های نخ جراحی در کشور بلژیک (نخ های جراحی ساخت بلژیک):
1- شرکت SMI| بازدید سایت رسمی شرکت
در ادامه جدول اسامی و مشخصات برخی از تولید کنندگان شناخته شده ی نخهای جراحی در بازار ایران
راهنمای اسامی و مشخصات نخهای جراحی برندهای مختلف
