نقش اسب در زندگی انسان
اسب نه یک حیوان خانگی به حساب می‌آید و نه حیوانی است که مانند بز و گوسفند محصولات دامی فراهم کند. انسان اسب را فقط برای سوارکاری و فواید آن روی سلامت انسان، پرورش می‌دهد.
فواید سوارکاری:
– هماهنگی بین اعضای بدن:
شاید در نگاه اول اسب سواری کار سختی به چشم نخورد ولی هرچه سرعت اسب زیادتر شود، کنترل اسب سخت تر می‌شود. به همین دلیل همواره سوارکار باید بتواند سرعت اسب و فشار لازم برای ماند روی زین اسب را کنترل و تنظیم کند. این خود به هماهنگی اعضای مختلف بدن کمک میکند.
– سوزاندن کالری:
آمار نشان داده که یورتمه رفتن به مدت 30 دقیقه در روز باعث سوزاندن 300 کالری می‌شود. در واقع فشاری که در هنگام سوارکاری و یورتمه رفتن به عضلات سوار کار وارد می‌شود باعث سوزاندن کالری و کاهش وزن می‌شود.
– تناسب اندام:
فشاری که در هنگام اسب سواری به عضلات وارد می‌شود باعث چربی سوزی و ماهیچه سازی بدن می‌شود و در اصل تمرین اسب سواری همانند تمرین بدن سازی به عضله سازی کمک میکند.
– بهبود فرم و سلامت بدن:
ورزش سوارکاری یک ورزش ایزومتریک است (یعنی در این ورزش عضلات تحت فشار قرار می‌گیرند ولی حرکت نمی‌کنند) به همین خاطر باعث تعادل بدن و بهبود حالت بدن می‌شود.
– افزایش سطح انرژی:
تنها مصرف غذا و خوراکی باعث افزایش انرژی بدن نمی‌شوند. برخلاف تصور بعضی ها که معتقدند ورزش کردن منجر به مصرف انرژی می‌شود، اما اسب سواری جزء دسته ورزش هایی است که سطح انرژی بدن را بالا برده و به افزایش انرژی بدن کمک میکند.
– بهبود سلامت قلب و عروق:
اسب سواری به بهبود جریان خون در بدن و جلوگیری از بروز سکته های قلبی کمک میکند.
– افزایش اعتماد به نفس و بهبود سلامت ذهن:
اسب سواری و دیدن محیط اطراف به ترشح هورمون های خوب در بدن کمک میکند و منجر به افزایش اعتماد به نفس، شادمانی و سلامت ذهنی می‌شود و از ابتلا به استرس و اضطراب می‌کاهد.
نگهداری از اسب ها
اسب ها به مراقبت روز افزون و توجه بسیار زیاد نیاز دارند. باید بدانید که هزینه خرید یک اسب از هزینه یک سال نگهداری آن بسیار کمتر است.
چند نکته مهم در نگهداری از اسب ها:
– تغذیه اسب:
اسب ها معده کوچک و دستگاه گوارش بسیار حساسی دارند. معمولا در طول روز چند بار به چرا کردن و خوردن یونجه نیاز دارند. بهتر است بجای استفاده از یک یا دو وعده غذایی در روز، از چندین وعده غذایی کوچک و چراندن در طول روز استفاده شود. معمولاً یک اسب در روز حدود 2 تا 2.5درصد وزن خودش باید غذای خشک تغذیه کند. این مقدار برای یک اسب متوسط حداقل 9 کیلوگرم در روز می‌باشد.
در اسب هایی که جنب و جوش زیادی دارند می‌توان از دانه های غلات که مغذی ترند استفاده کرد. با این حال بازم باید بیش از 50% غذای روزانه اسب علف یا یونجه باشد.
آب یکی از مهمترین معیار ها در برنامه غذایی اسب می‌باشد. هر اسب بطور روزانه بین 38 تا 45 لیتر آب مصرف میکند. بنابراین همواره باید آب سالم و تمیز به فراوانی در اختیار اسب باشد.
– پناهگاه:
اسب ها می‌توانند در شرایط عادی در محیط باز و مراتع زندگی کنند، اما در شرایط مختلف آب و هوایی نیاز به یک سرپناه راحت، امن و خشک دارند. یک پناهگاه خوب حداقل باید از 3 طرف دیوار داشته باشد و عاری از هرگونه کود شیمیایی باشد.
– سم و نعل اسب:
سلامت سم اسب همواره باید بررسی شود و بهتر است هر 6 تا 8 هفته با یک آهنگر جهت تمیز کردن سم و نعل زدن آن هماهنگی لازم انجام گیرد.
– مراقبت های پزشکی:
اسب ها حداقل باید یکبار در سال در برابر بیماری های ویروسی از جمله کزاز واکسینه شوند. همچنین مراقبت از دندان های اسب یک معیار مهم در سلامت اسب به شمار می‌آید. بنابراین معاینه دندان ها توسط دامپزشک یا متخصص در این زمینه امری ضروری است. از طرفی به دلیل چراندن مداوم اسب ها در مراتع معمولاً این حیوانات بطور مداوم در معرض ابتلا به کرم ای روده ای قرار دارند و باید هر 6 تا 8 هفته کرم زدایی شوند.
– ورزش و تحرک اسب:
اسب ها نمی‌توانند و نباید تمام روز را در اصطبل بگذرانند (مگر با دستور دامپزشک)، به همین خاطر علاوه بر زمان هایی که سوارکار با اسبش تمرین میکند، اسب ها نیاز به یک میدان اسبدوانی مناسب برای دویدن و تمرین مداوم دارند. اطراف میدان باید مرزکشی شده باشد و محدوده میدان بطور کامل مشخص شده باشد. دقت شود میدان اسبدوانی باید کاملاً امن باشد و برای مثال استفاده از سیم های خاردار برای حصارکشی کار معقولی نیست.
اسب ها حیواناتی احساسی هستند و همواره به عشق و محبت صاحب خود وابستگی دارند. نوازش، مراقبت، نظافت، تمرین دادن و … از نشانه های عشق شما به این حیوان نجیب است. حتی این عشق و مراقبت و محافظت خوب از اسب ها می‌توان طول عمر آنها بیشتر کند.
شایع ترین بیماری ها در اسب ها
– قولنج (کولیک)
علائم: ضربان قلب بالا، درجه حرارت بالای بدن، تعریق بیش از حد و بدون توضیح، تنفس سریع یا سخت، تحریک پذیری غیر معمول، بیش از حد غلت زدن، بیش از حد لگد زدن
دلایل بروز: قولنج مشکلی در داخل روده یا اعضای داخلی شکم می‌باشد و برای توصیف درد شکم در اسب ها بکار می‌رود. دلایل زیادی مانند سوء هاضمه، روده پیچ خورده و … می‌توانند منجر به بروز این بیماری شوند.
در زمان مشاهده علائم این بیماری فوراً با پزشک مربوطه تماس بگیرید.
– لامینیت
این بیماری یکی از خطرناک ترین بیماری ها در اسب است که در صورت ابتلا به این بیماری، اسب متحمل دردهای شدید و در نهایت آسیب های دائمی در بدن می‌شود. همواره پیشگیری از این بیماری بهتر از درمان آن است. این بیماری در اسب های چاق بیشتر بروز می‌دهد.
علائم: افزایش نبض در اندام های تحتانی، پشت و پا زدن روی اندام ها، دراز کشیدن و عدم تمایل به برخاستن، لنگ زدن و عدم تمایل به راه رفتن
در صورت مشاهده علائم این بیماری فوراً با پزشک مربوطه تماس گرفته و سریعاً نسبت به درمان آن اقدام کنید.
بیماری های پوستی:
– تب لجن
علائم: ملتهب و پوسته پوسته شدن پاها و شکم- در حالت حاد درجه حرارت بالای بدن و تب
دلایل بروز: گل آلود بودن و مرطوب بودن بدن باعث رشد یک سری باکتری در پوست شده و این بیماری را ایجاد میکند.
پیشگیری: حتماً بعد از فعالیت اسب در فضای باز، پای اسب را بشویید و تمیز کنید و حتماً خشک کنید.
درمان: در وهله اول موهای محل آلوده شده را بچینید، سپس باید تمام پوسته های ایجاد شده در ناحیه را پاک کرد، بدین منظور هر 3 روز یکبار باید اسب را با شامپوی ضد عفونی کننده شست و در هنگام شستشو باید پوسته های ایجاد شده برداشته شود. دقت شود که بعد از هربار شستشو حتماً باید محل عفونت خشک شود تا از رشد باکتری جلوگیری شود. در مرحله آخر باید یک پماد آنتی بیوتیکی را دو بار در روز به محل عفونت مالید.
– درماتوفیتوز
علائم: در ابتدا دسته موهایی بصورت برجسته در اطراف سر، گردن، زین ایجاد می‌شوند که پس از مدتی می‌ریزند و ضایعات پوستی برجای می‌گذارند.
دلایل بروز: این بیماری یک بیماری واگیردار است و بصورت تماس مستقیم و یا غیرمستقیم منتقل می‌شود.
پیشگیری: ضد عفونی کردن محیط مشکوک به بیماری، از بین بردن علوفه ها، ضد عفونی کردن وسایل و تجهیزات با ضد عفونی کننده قارچ کش
– Rainscald
علائم: نرم شدن پوست به دنبال اشباع مداوم، ریزش موی تکه ای در پشت اسب، زخم شدن پوست و برجای گذاشتن ضایعات پوستی، مات شدن مو ها
دلایل بروز: خیس بودن مداوم پشت اسب به دلیل رطوبت ناشی از باران، گردش هوای نامناسب در محیط اطراف، ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن اسب، گزیده شدن توسط انواع حشرات
پیشگیری: اطمینان حاصل کردن از ایمنی و پاکیزگی پناهگاه اسب
– خارش شیرین
علائم: التهاب پوست، احساس خارش در اطراف یال و دم
دلایل بروز: ایجاد یک خار گزنده بنام Culicoides که بیشتر در سحر و غروب و در روز های معتدل و مرطوب، فعال هستند. این خار بیشتر در اطراف یال و دم اسب ایجاد شده و باعث خارش در این ناحیه ها می‌شود.
پیشگیری: استفاده از دافع حشرات بطور مداوم (در صورت عدم واکنش اسب)، نگه داشتن اسب در اصطبل و پناهگاه در روز های مرطوب و در زمان فعالیت خار
توجه: پوست اسب مبتلا به خارش شیرین معمولاً حساس است و در صورت زخم یا آسیب پوست نباید از مواد دفع کننده استفاده کرد. در این شرایط بهتر است از یک دامپزشک با تجربه مشورت بگیرید.
بیماری های تنفسی:
– سرماخوردگی
علائم: التهاب غدد گلو، ترشحات زرد و سفید بینی، بالا رفتن دمای بدن اسب از حد معمول، سرفه
دلایل بروز: دلیل اصلی ابتلا به سرماخوردگی در تماس بودن با دیگر اسب های آلوده است. نزدیکی اسب ها با یکدیگر در نمایشگاه ها، استفاده از ظرف غذای دیگر اسب ها و … .
پیشگیری و مراقبت: اسب ها را برای طولانی مدت در یک اصطبل نگهداری نکنید، در صورت بروز علائم سرما خوردگی سریع اسب بیمار را از دیگر اسب ها جدا کنید. اسب بیمار را در یک مکان گرم با تهویه مناسب و بدون گرد و غبار نگه دارید. از غذای نرم و یونجه کاملاً خیس شده برای تغذیه اسب استفاده کنید. حتماً در زمان سرماخوردگی با دامپزشک مربوطه تماس بگیرید.
– سرفه
در اسب ها سه نوع سرفه وجود دارد که می‌توانند مسری یا غیر مسری باشند. توصیه می‌شود در هنگام سرفه کردن اسب تا زمان مشخص شدن نوع سرفه اسب از سایر اسب ها جدا نگهداری شود.
یک نوع از سرفه به همراه سرماخوردگی رخ می‌دهد. معمولاً سرفه ها به دلیل واکنش های آلرژیک (حساسیت به گرد و غبار و …) رخ می‌دهند.
پیشگیری: تهویه مناسب اصطبل، استفاده از یونجه خیس شده، اطمینان از تمیز بودن علوفه ها
بیماری های عفونی:
– تب اسب پوتوماک یا Potomac Horse Fever (PHF)
علائم: تب، اسهال، افسردگی، قولنج خفیف، کم اشتهایی، التهاب لامینیت
دلایل بروز: در فصل های بهار، تابستان و اوایل پاییز (هوای نسبتاً گرم) باکتری عامل بیماری بنام Neorickettsia risticii در حلزون های آبزی فعال می‌شوند و با گرم شدن آب این باکتری از بدن حلزون به محیط آبزی منتقل می‌شود و باعث آلوده شدن آب می‌شود. اسب ها با نوشیدن این آب آلوده در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند.
پیشگیری: جهت پیشگیری از این بیماری چندین واکسن تجاری موجود است که در مورد نحوه انتخاب بهتر است با دامپزشک مشورت شود. البته در بسیاری مواقع این واکسن ها ممکن است جلوی ابتلا به بیماری را نگیرند اما در صورت ابتلا از شدت آن می‌کاهد.
درمان: تب اسب پوتوماک می‌تواند خفیف و یا خطرناک باشد. حتماً در صورت مشاهده علائم این بیماری با پزشک مربوطه تماس بگیرید. پس از مشاهده علائم می‌توان با انجام آزمایش هایی روی نمونه خون یا بخشی از کود مورد استفاده از وضعیت بیماری خبردار شد. در صورت ابتلا سریع، می‌توان با اکسی تتراسایکلین بیماری را درمان کرد.
– ویروس هرپس اسب یا Equine Herpes Virus (EHV)
علائم: بی حالی، بی اختیاری در ادرار، ترشحات بینی، ضعف اندام عقبی، ناتوانی در برخاستن، عدم تعادل و هماهنگی
دلایل بروز: این بیماری به شدت مسری می‌باشد و عوارضی از جمله فلج، عفونت های تنفسی، سقط جنین، التهاب نخاع و حتی مرگ را به همراه دارد. از طریق ترشحات بینی، تماس بین اسب ها، استفاده از ظرف آب و غذای دیگر اسب ها دلایل بروز این بیماری می‌باشد.
نکات ایمنی: با مشاهده علائم بیماری بلافاصله اسب آلوده را از گله جدا کرده و عملیات قرنطینه را شروع کنید. حتماً محیط را ضد عفونی کنید و دمای تک تک اسب ها را چندین بار در روز بررسی کنید. در صورت مشاهده تب بالا فوراً با دامپزشک تماس بگیرید.
پیشگیری: استفاده از واکسن (با مشورت دامپزشک)، انجام اقدامات لازم مانند شستشو و نظافت محیط و ظروف غذای هر اسب بصورت جداگانه.
– آنفلوانزای اسب
علائم: تب، کم اشتهایی، بی حالی، افسردگی، سرفه های شدید و خشک طولانی مدت، ترشحات بینی غلیظ و زرد- سبز رنگ
دلایل بروز: این بیماری یکی از شایع ترین بیماری در اسب ها می‌باشد که همانند بقیه بیماری های عفونی مسری بوده و در صورت تماس مستقیم با اسب آلوده یا تماس غیر مستقیم با محیط آلوده به این ویروس به اسب منتشر می‌شود.
پیشگیری: واکسیناسیون (با مشورت دامپزشک)، قرنطینه کردن اسب های تازه وارد به مدت حداقل 14 روز
– خفقان (Strangles)
علائم: افسردگی، ترشحات بینی، تورم غدد لنفاوی، مشکل در بلعیدن، دمای بالای بدن
دلایل بروز: مشخصه اصلی این بیماری آبسه بافت لنفاوی در دستگاه تنفسی فوقانی می‌باشد. Streptococcus equi باکتری اصلی عامل این بیماری می‌باشد که از تماس مستقیم با اسب آلوده یا بصورت غیرمستقیم از تماس با ظرف غذا، محیط آلوده اصطبل، شلنگ و … منتقل می‌شود. در حالت های خیلی نادر ممکن است آبسه به سایر قسمت های بدن انتشار یابد که اغلب کشنده است.
پیشگیری: بهترین اقدام برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری واکسیناسیون با مشورت دامپزشک است.
– کزاز (Lockjaw)
علائم: تعریق، اسپاسم عضلانی، مستقیم کشیده شدن دم، مشکل در حرکت و غذا خوردن
دلایل بروز: کزاز توسط باکتری Clostridium tetani که در خاک و کود وجود دارد ایجاد می‌شود. آلوده شدن زخم ها دلیل اصلی ابتلا به این بیماری می‌باشد. بنابراین تمیز نگه داشتن زخم ها یکی از راه های پیشگیری از این بیماری می‌باشد. کزاز در 50 تا 75 در صد موارد کشنده است.
پیشگیری: واکسیناسیون و تمیز نگه داشتن زخم ها مهمترین عوامل جلوگیری کننده از این بیماری هستند.