محصولات دامپزشکی

محصولات دامپزشکی

با کمی دقت متوجه می‌شویم که بخش اعظمی از تغذیه مردم جهان وابسته به دام ها و طیور می‌باشد و همچنین رسیدگی به حیوانات خانگی همواره مسئله بسیار مهمی برای عموم مردم بوده. بنابراین محافظت از برخی انواع حیوانات و دام ها که در زندگی انسان نقش اساسی دارند، بگونه ای وظیفه بشر می‌باشد. دام های بزرگ (گاو، گوسفند، بز، اسب) به منظور تامین نیاز های غذایی و یا حمل و نقل، طیور (ماکیان، طیور زینتی) به منظور تامین غذا و یا به عنوان حیوان خانگی، آبزیان به عنوان تامین کننده غذای انسان و یا بصورت زینتی در آکواریوم و همچنین سگ و گربه به عنوان حیوانات خانگی، از مهمترین گونه های حیوانات هستند که نگهداری از آنها اهمیت بسیار بالایی برای انسانها از جنبه های مختلف دارد. انسانها در طول زمانهای مختلف سعی کرده اند که به شکلهای متعدد از حیوانات مختلف برای رسیدن به نیازهای خود استفاده کنند. دامهای بزرگ، طیور به عنوان رکن اصلی تامین کننده غذای اصلی و محوری انسانها بوده که سعی شده با نگهداری، مراقبت ، پرورش و تکثیر آنها دسترسی و فراوانی آنرا برای رسیدن به حجم زیاد مواد مغزی مورد نیاز انسانها مورد استفاده قرار بگیرد. حیوانات گونه های مختلف با ساختار بدنی و فیزیولوژیکی متفاوتی که دارند برای رشد و عدم مواجه با بیماریهای مختلف و همچنین سلامت آنها، جهت تکثیر و پرورش بهتر ، احتیاج به مکملها، داروها ، مواد افزودنی و.... نیاز دارد. در زیر انواع محصولات مکمل، دارویی و غیر دارویی دامی و موارد استفاده هر کدام را بیان شده است: ویتامین ویتامین ها از دسته ترکیبات آلی هستند که به مقدار بسیار کم و جزئی در موجودات زنده جهت رشد، سوخت و ساز مواد غذایی، تولید مثل و در کل تندرستی نقش اساسی دارند. تغذیه نامناسب، استرس و بسیاری عوامل دیگر موجب کاهش مقدار انواع ویتامین ها در بدن می‌شود که این خود باعث بروز انواع بیماری ها مانند، صرع، اختلال در رشد، اختلال در بینایی، خونریزی و ... می‌شود. از طرفی مصرف بیش از حد ویتامین ها نیز عوارض نامطلوبی مانند اوردوز (Overdose) را به همراه دارد. دسته بندی ویتامین ها: ویتامین ها به دو دسته کلی محلول در چربی و محلول در آب دسته بندی می‌شوند. ویتامین های A,D,E,K ویتامین های محلول در چربی و ویتامین های B,C ویتامین های محلول در آب هستند. ویتامین های محلول در آب بعد از چند ساعت از راه کلیه و از طریق ادرار دفع می‌شوند اما ویتامین های محلول در چربی در بدن و بویژه در کبد ذخیره می‌شوند. به همین خاطر عوارض ناشی از کمبود ویتامین های محلول در آب نسبت به ویتامین های محلول در چربی زودتر نمایان می‌‌شود. اما از طرف دیگر مصرف بیش از اندازه ویتامین های محلول در چربی ممکن است باعث ایجاد اختلالات در کبد شود. انواع ویتامین ها: ویتامین A یا رتینول (retinol) ویتامین C یا آسکوربیک اسید ویتامین D ویتامین E ویتامین K انواع ویتامین B: B1 (تیامین) B2 (ریبوفلاوین) B3 (نیاسین) B4 (ویتامین J یا کولین) B5 (اسید پانتوتنیک) B6 (پیریدوکسین) B7 (ویتامین H یا بیوتین) 9B (اسید فولیک) 12B (کوبالامین) B15 (اسید پنگامیک) B17 (آمیگدالین) ویتامین A: ویتامین A نقش بسزایی در رشد و سلامت گونه های مختلف جانوری دارد بگونه ای که کمبود آن باعث اختلال در رشد و حتی مرگ دام می‌شود. همچنین این ویتامین به افزایش قدرت دید و بینایی کمک می‌کند و کمبود آن ممکن است باعث کاهش قدرت بینایی و حتی کوری شود. به علاوه این ویتامین به بالا بردن سطح ایمنی بدن و جلوگیری از عفونت ها کمک میکند. منابع ویتامین A: هويج، گوجه‌فرنگى و غذاهاى سبز منبع خوب ويتامين A هستند. ویتامین B: تمامی ویتامین های گروه ب در کل باعث افزایش متابولیسم بدن شده و رشد و تقسیم سلول ها را افزایش می‌دهند. همچنین باعث تقویت دستگاه ایمنی و عصبی شده و برای سلامت پوست و ماهیچه ها ضروری هستند. ویتامین B1: تیامین یا ویتامین B1 برای آزاد کردن انرژی موجود در چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها لازم است. این ویتامین به رشد بچه و باروری کمک می‌کند. این ویتامین در دما های بالا (طی فرایند پختن)، با اضافه کردن مواد نگهدارنده و خشک کردن از بین می‌رود. کمبود ویتامین B1 باعث کاهش اشتها و لاغری، ضعف ماهیچه ای و از کار افتادن تدریجی دستگاه عصبی می‌شود. منابع ویتامین B1: جوانه بذر غلات، لوبياها، گياهان سبز، منابع خوب اين ويتامين هستند. ویتامین B2: ویتامین ب2 نقش بسیار اساسی در سوخت و ساز بدن و عملکرد صحیح غده تیروئید دارد. اين ويتامين در برابر نور مخصوصاً اشعه ماوراء بنفش ناپايدار است. کمبود B2 سبب کندى رشد و کم شدن قابليت جوجه‌درآورى تخم مرغ، ترک خوردن پوست مى‌شود. منابع ویتامین B2: ريبوفلاوين در تمام گياهان سبز؛ غلات؛ گندم، زرده تخم مرغ و ... وجود دارد. ویتامین B3: این ویتامین در هنگام بالا رفتن قند خون آزاد می‌شود و تا حدی گلوکز را جذب می‌کند. از طرفی به تولید هورمون تیروئید نیز کمک می‌کند. منابع ویتامین B3: سبوس گندم، جگر، تن، بوقلمون، مرغ، گوشت، تخم مرغ، ماهی سالمون (آزاد)، جو، پنیر، میوه خشک و برنج قهوه‌ای ویتامین B4: این ویتامین به چربی سوزی کمک می‌کند. اگر مقدار این ویتامین در بدن از حدی کمتر باشد باعث جمع شدن چربی در کبد می‌شود. منابع ویتامین B4: دل و جگر گاو، زرده تخم مرغ، گل کلم، خیار و بادام زمینی. ویتامین B5: وظیفه اصلی ویتامین ب5 افزایش انرژی بدن می‌باشد. در واقع این ویتامین توانایی بدن برای سوزاندن چربی را افزایش می‌دهد. منابع ویتامین B5: جگر و قلوه، گوشت، مرغ، آجیل، سبوس گندم، تخم مرغ، جو، لوبیا، نان گندم و سبزیجات برگ سبز. ویتامین B6: این ویتامین در کنار عنصر روی به هضم مواد عذایی در بدن و سوخت و ساز بدن کمک می‌کند. کمبود اين ويتامين سبب کاهش رشد و تخمگذارى و کم شدن قابليت جوجه‌درآورى تخم مرغها مى‌شود. منابع ویتامین B6: دانه غلات وپودر گوشت، پودر خون، کبد، شیر، برنج قهوه‌ای، کلم، میوه خشک و تخم مرغ. ویتامین B7: این ویتامین در متابولیسم اسید های چرب، کربوهیدرات ها و اسید های آمینه و همچنین سنتز ویتامین های B6 و B12 نقش دارد. منابع ویتامین B7: بیوتین در غلات کامل، جگر، زرده تخم مرغ و شیر پیدا می‌شود. ویتامین B9: این ویتامین در تکامل لوله عصبی و حفظ سلامت نخاع جنین در طی بارداری نقش مؤثری دارد. منابع ویتامین B9: جگر، عدس، سبوس برنج، مخمر آبجو، آرد سویا، نخود چشم بلبلی، لوبیای مرمری، لوبیا قرمز، بادام زمینی، اسفناج، برگ شلغم، گندم، کدو تنبل (کدو حلوایی)، مارچوبه، پرتقال و آجیل. ویتامین B12: ویتامین B۱۲، از اعصاب و سلول‌های خونی محافظت می‌کند. کمبود این ویتامین موجب کم خونی، تخریب اعصاب و کمبود حافظه می‌گردد. در اثر کمبود اين ويتامين رشد حيوان به‌شدت مختل مى‌شود. در طيور علاوه‌بر کاهش رشد، توليد پر کم شده و قابليت جوجه‌کشى تخم‌مرغ‌ها به‌شدت کاهش مى‌يابد. منابع ویتامین B12: غذاهائى که منشاء حيوانى دارند منابع خوب اين ويتامين هستند. ویتامین c: اسید آسکوربیک یا ویتامین ث از دسته ویتامین های محلول در آب است و به عنوان یک آنتی اکسیدان نقش مهمی در سلامت و افزایش سطح ایمنی بدن دارد. بدن اکثر جانداران قادر به ساخت ویتامین ث می‌باشد اما پستاندارانی از جمله انسان، میمون، خفاش و... و همچنین برخی پرندگان و آبزیان باید در برنامه غذایی مورد استفاده منابع حاوی ویتامین ث را نیز لحاظ کنند. فواید ویتامین C: - به عنوان یک آنتی اکسیدان از آسیب رادیکال های آزاد به سلول ها و بافت ها جلوگیری می‌کند. - تقویت دستگاه ایمنی بدن - کمک به ساخت کلاژن - افزایش استحکام لثه و دندان - جلوگیری از افزایش کلسترول خون - کاهش طول دوره بیماری (ویتامین ث نقشی در پیشگیری از بیماری ندارد.) در صورت مصرف بیش از اندازه این ویتامین، اضافه آن به همراه ادرار دفع می‌شود. ولی مصرف بیش از اندازه باعث تکرر ادرار، اختلالات گوارشی و اسهال می‌شود. منابع ویتامین C: انواع میوه ها (مخصوصاً میوه های ترش)، سبزیجات، جگر و ... . دمای بالا، نگهداری طولانی مدت در یخچال یا مقابل نور و مواد قلیایی موجب از بین رفتن این ویتامین می‌شود. ویتامین D: ویتامین D از ویتامین های محلول در چربی می‌باشد که نقش بسیار مهمی در شکل گیری و استحکلم استخوان ها و همچنین متابولیسم کلسیم در بدن دارد. فواید ویتامین D: - افزایش متبولیسم بدن - استحکام استخوان ها - چربی سوزی - کنترل فشار خون و انسولین در بدن - سلامت مغز - سلامت قلب و عروق - مقاومت در برابر عفونت ها - سلامت جنسی و تولید مثل - سلامت پوست و رفع اختلالات پوستی منابع ویتامین D: خورشید منبع اصلی تولید این ویتامین در بدن است. همچنین انواع ماهی ها، جگر، لبنیات و تخم مرغ حاوی این ویتامین می‌باشند. ویتامین E: ویتامین E یک ویتامین محلول در چربی است که همانند ویتامین ث یک آنتی اکسیدان است که از سلول ها و بافت های بدن در مقابل رادیکال های آزاد محافظت می‌کند. این ویتامین عملکرد ماهیچه و دستگاه گردش خون را بهبود بخشیده و از بروز مشکلات قلبی و عروقی جلوگیری می‌‍کند. فواید ویتامین E: - جلوگیری از سکته قلبی - کمک به جریان راحت خون در رگ ها - افزایش سطح ایمنی بدن - کند کردن روند پیری سلول ها - کمک به بهبود زخم ها - بهبود اختلالات تولید مثل و کاهش درد های پیش از قاعدگی شواهد نشان داده بهترین زمان مصرف ویتامین E بعد از وعده های غذایی (مخصوصاً شام) می‌باشد. مصرف بیش از حد این ویتامین می‌تواند سبب تهوع، خونریزی، سردرد و ... شود. منابع ویتامین E: انواع روغن های گیاهی (روغن جوانه گندم، روغن بادام، روغن فندق، روغن زیتون و ...)، سبزیجات برگدار (اسفناج، برگ چغندر) ، میوه هایی مانند هلو یا مارچوبه، سیب زمینی و ... ویتامین K: نقش اصلی ویتامین K جلوگیری از خونریزی و کمک به انعقاد خون می‌باشد. به همین دلیل برای درمان خونریزی های ناشی از بیماری های کبد، زخم معده و ... و همچنین در زمان مصرف طولانی مدت آسپیرین و آنتی بیوتیک ها باید از منابع حاوی ویتامین K و یا مکمل ها و قرص ها استفاده کرد. منابع ویتامین K: نیمی از ویتامین K مورد نیاز بدن توسط باکتری های روده ساخته می‌شود. از طرفی انواع سبزیجات و لبنیات نیز حاوی ویتامین K هستند. توجه: دقت شود تمام اطلاعاتی که در بالا راجب انواع ویتامین ها آورده شده است مختص حیوانات نمی‌باشد و برای تمام موجودات زنده صادق است. در حیوانات اگر نتوان از منابع گفته شده در رژیم غذایی استفاده کرد باید به کمک مکمل ها و پودر ها، میزان ویتامین مورد نیاز را تامین کرد. افزودنی خوراک همواره به منظور بهبود یکی از ویژگی های ماده غذایی می‌توان به آن ماده افزودنی خوراکی اضافه کرد. به عنوان مثال شیرین کننده یک افزودنی غذایی است که برای شیرین کردن ماده غذایی استفاده می‌شود و یا افزودنی های رنگی برای تغییر رنگ ماده غذایی استفاده می‌شود. معمولاً در دام ها از افزودنی هایی مانند ویتامین ها، اسید های آمینه، آنزیم ها، اسید های چرب، مواد معدنی، مواد دارویی و ترکیبات استروئیدی جهت بهبود عملیات هضم، بهداشت، تامین مواد معدنی و ... استفاده می‌شود. در زیر مهمترین افزودنی های خوراک دام و طیور آورده شده است: - آنزیم ها (به عنوان کاتالیزور برای بهبود عملیات هضم) - پروبوتیک ها (میکروب های مفید) - اسیدی فایر ها (اسیدی کننده ها) - ضد عفونی کننده ها (از بین بردن ویروس ها) - ویتامین ها (جهت جبران کمبود ویتامین) - مواد معدنی - اسید های آمینه آنزیم های خوراکی آنزیم ها در اصل کاتالیزور هایی هستند که سرعت واکنش های شیمیایی را افزایش می‌دهند. در جیره غذایی حیوانات ترکیباتی وجود دارد که حیوان قادر به هضم آن نمی‌باشد. در حیوانات اگر عملیات هضم بدرستی انجام نگیرد بازده پایین می‌آید، برای مثال تولید شیر و گوشت کاهش می‌یابد. با این وجود بدن خود حیوانات به کمک میکروب هایی که در دستگاه گوارش وجود دارد قادر به ساخت آنزیم می‌باشد، اما با این حساب بازدهی فرآیند هضم به 100% نمی‌رسد. به همین خاطر می‌توان در جیره غذایی حیوانات از آنزیم های خوراکی جهت شکستن مواد ضد تغذیه ای (غیر قابل هضم) استفاده کرد. در اکثر مواقع از آنزیم های غذایی برای افزایش دسترسی بدن حیوان به نشاسته، پروتئین، اسید های آمینه و مواد معدنی از جمله کلسیم و فسفر استفاده می‌شود. ضد التهاب خاصیت ضد التهابی در اصل یک خاصیت درمانی است که برای کاهش التهاب استفاده می‌شود. دارو های ضد التهابی در کل به 2 دسته تقسیم می‌شوند: 1) دارو های ضد التهاب استروئیدی 2) دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی دارو های ضد التهاب استروئیدی در اصل همان دسته کورتون هستند که از طریق اتصال به گیرنده های گلوکوکورتیکوئید باعث کاهش التهاب و درد می‌شوند. ( مانند بتامتازون، دگزامتازون، هیدروکورتیزون). دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی از طریق آنزیم سیکلواکسیژناز باعث کاهش درد و التهاب می‌شوند. آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن جزو این دسته از دارو ها هستند. ضد انگل انگل موجود زنده ای است که برای ادامه زندگی خود معمولاً به تغذیه از بدن دیگر موجودات زنده یا گیاهان نیاز دارد. گیاه یا جانوری که دچار انگل می‌شود، میزبان نام دارد. انواع مختلف انگل وجود دارد: برخی از انگل ها مانند شپش و کک روی سطح بدن میزبان زندگی می‌کنند، برخی دیگر مانند کرم های روده ای و تک یاخته ها باید از درون بدن میزبان تغذیه کنند. همچنین برخی انگل ها ممکن است بصورت موقت و یا دائم مهمان بدن باشند. دارو های ضد انگل با مکانیسم های مختلف باعث مرگ انگل و یا جلوگیری از رشد آنها می‌شوند. برخی از دارو های ضد انگل از رسیدن مواد غذایی به انگل جلوگیری می‌کنند، برخی دیگر از رشد نوزاد ها و تکثیر آنها در بدن جلوگیری می‌کند. همچنین برخی دیگر از دارو ها با تخم کشی انگل ها مانع از تکثیر آنها در بدن می‌شوند. ضد کوکسیدیوز کوکسیدیوز یک بیماری فراگیر در بین انواع طیور و دام ها می‌باشد که توسط انگلی بنام ایمریا ایجاد می‌شود. این انگل از گروه تک یاخته ها می‌باشد که از درون بدن موجود زنده تغذیه می‌کنند. انگل ایمریا در دستگاه گوارش جاندار تکثیر می‌یابد و باعث از بین رفتن بافت های روده و در نتیجه سوء جذب، خون ریزی، کاهش مقاومت بدن، کم آبی، حساسیت به دیگر بیماری ها و ... می‌شود. البته انگل ایمریا به جند دسته مختلف تقسیم می‌شود که معمولاً هر دسته تنها گونه خاصی را مورد هدف قرار می‌دهد. برای مثال گونه ای از ایمریا که مرغ را آلوده می‌کند، باعث بیماری گوسفند و یا گاو نمی‌شود. علائم بیماری کوکسیدیوز: - اسهال بد بو - بی اشتهایی - کاهش سریع وزن - ظاهر سرد - بی حالی - در مرغ ها کاهش تخم گذاری - در بره ها عدم رشد و قوز نمودن کوکسیدیوز یک بیماری واگیر دار می‌باشد و حتما بعد از تشخیص، باید گونه بیمار از گله جدا شود و گله مدتی را در قرنطینه سپری کند. همچنین تمام محل هایی که گونه بیمار حضور داشته باید ضد عفونی شود. هورمون هورمون ها مواد شیمیایی هستند که توسط غدد درون ریز بدن ساخته شده و وارد جریان خون می‌شوند. در اصل هر کدام از هورمون ها نقش بخصوصی را در بدن بازی می‌کنند و وظیفه کنترل بخشی از فعالیت ظبیعی بدن را بر عهده می‌گیرند. برای مثال هورمون رشد وظیفه رشد استخوان ها را بر عهده دارد، و یا هورمون انسولین دستور آزاد سازی انسلوین را به سلول مربوطه در بدن می‌دهد. ساخت هورمون و عملکرد غدد داخلی بدن آنقدر مهم است که اگر اختلالی در آن ایجاد شود، گونه هدف ممکن است دچار دیابت، اختلالات رشدی، بیماری های تیروئیدی، اختلالات جنسی و ... شود. معروف ترین هورمون های بدن: - هورمون کاهنده قند خون (انسولین) - هورمون افزاینده قند خون (گلوکاگون) - هورمون های جنسی (تستوسترون، استروژن، پروژستون) - هورمون های تیروئیدی - هورمون های ضد ادراری مصرف دارو های هورمونی با تجویز پزشک یا متخصص مرتبط باید انجام گیرد و مصرف خودسرانه و بیش از حد عوارض مخربی را به همراه دارد. معمولاً اگر تولید یک هورمون در بدن با مشکل روبرو شود از دارو های هورمونی برای تولید هورمون مربوطه استفاده می‌شود. آنتی بیوتیک پادزیست یا آنتی بیوتیک ماده ای است که جلوی رشد و تکثیر باکتری های مخرب در بدن را می‌گیرد و در مقابل عفونت های باکتریایی از بدن محافظت می‌کند. دقت شود آنتی بیوتیک ها باعث بهبود عفونت ها و بیماری های ویروسی نمی‌شوند و اغلب به اشتباه در زمان سرما خوردگی از آنتی بیوتیک استفاده می‌شود. مصرف آنتی بیوتیک حتماً باید با تجویز پزشک صورت گیرد، زیرا تشخیص ویروسی بودن یا باکتریایی بودن بیماری بر عهده پزشک می‌باشد. مصرف سر خود و بیش از حد آنتی بیوتیک باعث مقاومت باکتری ها در مقابل آنها می‌شود و در صورت مواجه با بیماری ممکن است دیگر آنتی بیوتیک قادر به بهبود بیماری نباشد. در این حالت باید راه های بسیار پردردسر تر و گرانتر را برای از بین بردن بیماری طی کرد. جالب اینجاست که در زمان مصرف آنتی بیوتیک، ممکن است برخی از باکتری های حساس از بین بروند ولی در عوض باکتری های مقاوم شروع به رشد و تکثیر می‌کنند. برای همین توصیه می‌شود در هنگام بیماری حتماً قبل از مصرف آنتی بیوتیک با پزشک هماهنگی شود. واکسن واکسن برای جلوگیری از ابتلا به یک سری بیماری های خاص که در اغلب موارد کشنده و حاد هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عملیاتی که جهت افزایش سیستم ایمنی بدن در مقابل این بیماری ها انجام می‌گیرد، واکسیناسیون گویند. واکسن ها خود نوعی ویروس هستند، در اصل برای تهیه واکسن ابتدا جانداری را عمداً به یک ویروس مبتلا می‌کنند و سپس پس از مبتلا شدن، آن ویروس را از بدن جاندار جدا می‌کنند، سپس دوباره همین ویروس را به بدن جاندار دیگر تزریق کرده و پس از ابتلا استخراج می‌کنند. این عمل آنقدر تکرار می‌شود تا ویروس به قدری ضعیف شود که بعد از وارد شدن به بدن جاندار، نه تنها دیگر عارضه نداشته باشد بلکه به عنوان پادزهر استفاده شود. برای مثال واکسن کرونا در اصل همان ویروس کرونا می‌باشد که از بدن جاندار مبتلا گرفته می‌شود و پس از چند بار تزریق به قدری ضعیف می‌شود که دیگر برای بدن خطری ندارد بلکه باعث پیشگیری از ابتلا نیز می‌شود.